وقتی بار همه رو به دوش می‌کشیم

تا حالا شده وسط کلی کار عقب‌افتاده، باز هم به دوست یا همکارت "نه" نگی و کمکش کنی؟ یا وقتی می‌بینی کسی به مشکل خورده، فوری دست به‌کار بشی، حتی اگه خودت حال خوبی نداشته باشی؟ بعضی‌ها مدام در نقش ناجی ظاهر می‌شن؛ انگار آرامش خودشون وابسته به حال خوب دیگرانه. اگر این حالت برات آشناست، شاید پای تله‌ای پنهان به اسم «تله ایثار» در میونه.

تله ایثار یعنی چی؟

تله ایثار (Self-Sacrifice Schema) نوعی الگوی ذهنی‌ـ‌هیجانی ناسازگار اولیه‌ست که باعث می‌شه فرد نیازهای خودش رو نادیده بگیره و دائماً خودش رو وقف رفع نیازهای دیگران کنه. ریشه این تله معمولاً در کودکی شکل می‌گیره؛ جایی که کودک یاد می‌گیره اگر خواسته‌هاشو بگه یا کمک بخواد، دوست‌داشتنی نیست یا موجب دردسر دیگرانه. پس یاد می‌گیره خواسته‌هاشو سرکوب کنه و با "مفید بودن" عشق دریافت کنه.

تأثیر تله ایثار بر رشد فردی و حرفه‌ای

در ظاهر، فرد ایثارگر فردی فداکار، مسئول و محبوبه. اما در طول زمان:

 فرسودگی عاطفی و ذهنی پیدا می‌کنه.
 مرزهای سالمش با دیگران از بین می‌ره.
 در محیط کاری، معمولاً مسئولیت بیشتری نسبت به بقیه می‌پذیره ولی قدردانی کمی دریافت می‌کنه.
 در کار تیمی نمی‌تونه به موقع وظایف رو واگذار کنه.
 در نقش رهبر یا بنیان‌گذار، با پذیرش بار همه، تیم رو از رشد مستقل محروم می‌کنه.

نشانه‌های تله ایثار در زندگی روزمره

احساس گناه وقتی به کسی "نه" می‌گی.
ناتوانی در درخواست کمک، حتی وقتی واقعاً بهش نیاز داری.
همیشه در حال گوش دادن و حمایت، اما کمتر کسی تو رو می‌شنوه.
خستگی مزمن، دلخوری‌های پنهان و احساس بی‌قدری.
گاهی ناگهان منفجر می‌شی، چون مدت‌ها احساساتتو قورت دادی.

چطور با تله ایثار روبه‌رو بشیم؟

1.تمرین نه گفتن کوچک:

از موقعیت‌های ساده شروع کن. مثلاً اگر کسی خواست کارت بانکی‌تو قرض بگیره و حس خوبی نداشتی، مؤدبانه رد کن.

2. نوشتن خواسته‌های شخصی:

هر روز سه تا خواسته یا نیاز شخصی‌تو بنویس. حتی اگه عملیشون نکنی، فقط دیدنشون کمکت می‌کنه.

3.درخواست کمک تمرینیه:

از اطرافیانت در کارهای کوچیک کمک بخواه. این یعنی تمرین پذیرش حمایت.

4.بازتعریف "دوست‌داشتنی بودن":

تو برای دوست‌داشتنی بودن لازم نیست همیشه قهرمان باشی. فقط خودت باش.

5. محدود کردن نقش مشاور رایگان:

اگر کسی فقط برای درد و دل سراغت میاد، بدون ملاحظه زمان و حال تو، حقت اینه که مرز بذاری.

پرسشنامه سنجش تله ایثار 

برای هر سوال از 1 (اصلاً در مورد من صدق نمی‌کنه) تا 5 (کاملاً در مورد من صدق می‌کنه) امتیاز بده.

1. وقتی کسی ازم کمک می‌خواد، نمی‌تونم رد کنم حتی اگر وقت یا انرژی نداشته باشم.
2. احساس می‌کنم اگه به نیازهای خودم توجه کنم، خودخواهم.
3. معمولاً دیگران مشکلات‌شون رو با من درمیون می‌ذارن، حتی اگه من حال خوبی نداشته باشم.
4. از "نه" گفتن احساس گناه یا ناراحتی می‌کنم.
5. دوست دارم دیگران فکر کنن همیشه در دسترسم و مفیدم.
6. خواسته‌هامو نگه می‌دارم چون فکر می‌کنم بقیه مهم‌ترن.
7. احساس می‌کنم من باید حال همه رو خوب نگه دارم.
8. اگه کسی ناراحت باشه، مسئولیتش رو گردن خودم می‌ندازم.
9. معمولاً نمی‌دونم دقیقاً خودم چی می‌خوام.
10. وقتی کسی بهم توجه نمی‌کنه، حس بی‌ارزشی می‌کنم.

امتیازگیری:

10 تا 19: احتمالاً این تله در تو فعال نیست یا بسیار خفیفه.
20 تا 34: این تله تا حدی در تو فعاله. وقتشه بیشتر به نیازهای خودت توجه کنی.
35 تا 50: تله ایثار نقش پررنگی در زندگی‌ت داره. خودآگاهی و تمرین‌های هدفمند می‌تونه تغییردهنده باشه.

نتیجه‌گیری: اجازه بده خودت هم دیده بشی

تله ایثار می‌تونه رابطه‌ها و مسیر حرفه‌ای ما رو از تعادل خارج کنه. گاهی وقتشه ناجی دیگران نباشیم، تا به نجات خودمون برسیم. رشد از آگاهی شروع می‌شه. اگر حس می‌کنی وقتشه مرزهای جدیدی توی رابطه‌هات تعریف کنی، فضای کار اشتراکی هموار می‌تونه محیط امنی برای تجربه کردن این تغییرات باشه.

برای مطالعه مقاله‌های بیشتر درباره رشد فردی و تله‌های روانی یا برای پیوستن به جامعه‌ای که رشد رو هموار می‌کنه، به سایت ما سر بزن یا به کانال تلگرام هموار بپیوند.