وقتی فکر میکنی گفتی، ولی شنیده نشدی
تا حالا وسط یه جلسه کاری یا حتی یه مکالمه ساده با همکارت، حس کردی همهچی واضحه، ولی طرف مقابل انگار اصل موضوع رو نگرفته؟ یا بدتر، یه چیزی برداشت کرده که اصلاً منظورت نبوده؟ بعد پیش خودت میگی: «مگه نگفتم؟ آخه چطور متوجه نشد؟» این تجربه رو تقریباً همهمون داشتیم. مخصوصاً وقتی اطلاعات بیشتری از طرف مقابل داریم یا مدتها درگیر یه پروژه بودیم. این همون جاییه که ناهمواری ذهنی Curse of Knowledge وارد میشه.
ریشه روانی نفرین دانایی
ذهن ما وقتی چیزی رو یاد میگیره یا واردش میشه، دیگه خیلی سخت میتونه خودشو بذاره جای کسی که اون اطلاعات رو نداره. این پدیده به اسم Curse of Knowledge شناخته میشه. همون لحظهای که دانش یا تجربهای رو بهدست میاریم، دیگه یادمون میره که قبلاً نمیدونستیم. و همین باعث میشه که در توضیح دادن، آموزش دادن یا حتی گفتوگوی ساده، بخشی از واقعیات ذهنی خودمون رو بدیهی فرض کنیم؛ در حالیکه برای مخاطب اصلاً واضح نیست.
این ناهمواری ممکنه ریشه توی سیستم آموزشی یا حتی سبک تربیتی ما داشته باشه: جایی که «فهمیدن» و «بلد بودن» با ارزش گره خورده. خیلیهامون یاد گرفتیم که فهمیدن یعنی زرنگ بودن، و بلد بودن یعنی باهوش بودن. نتیجه؟ انتظار داریم دیگران بدون توضیح، منظورمون رو «خودشون بفهمن». و وقتی این اتفاق نمیافته، ناامیدی یا قضاوت وارد میشه.
وقتی فهم نمیرسه، گوش بده
راهحل این تله ذهنی، از جایی شروع میشه که ارتباط رو دوباره تعریف کنیم: نه بهعنوان «گفتن»، بلکه «فهماندن» و «فهمیدن». این یعنی ورود به فضای Active Listening و تمرینهای perspective-taking.
تکنیک ساده برای امروز:
قبل از هر توضیح یا جلسه، این ۳ سوال رو بنویس و با خودت مرور کن:
۱. مخاطب من احتمالاً چی نمیدونه؟
۲. از کجا مطمئنم که حرفم شفافه؟
۳. بعد از گفتن، ازش چی بپرسم که مطمئن شم درست شنیده؟
این تمرین ساده، کمک میکنه ذهن تو از حالت «پخشکنندهی اطلاعات» به «در تعامل با مخاطب» تغییر کنه. بهمرور، وضوح ارتباط بالا میره، سوتفاهم کمتر میشه و حتی شنیده شدن خودت هم بیشتر اتفاق میافته.
مهارت، یعنی دیدن دنیای ذهن طرف مقابل
دفعه بعد که توی گفتوگویی حس کردی «واضح بود، چرا نفهمید؟»، مکث کن. شاید اون چیزی که برای تو بدیهیه، برای طرف مقابل تازهست. شاید لازمه کمی صبر، دقت، یا یه سوال بیشتر پرسیدن. تمرینِ دیدن دنیای ذهن آدمهای دیگه، یکی از مهمترین مهارتهای حرفهای و انسانی ماست.
هموار، فقط فضای کار نیست
ما توی هموار، فقط میز و اینترنت و قهوه نمیدیم. اینجا فضاییه برای تمرین مهارتهایی که قراره توی جلسات، گفتوگوها، و تصمیمگیریهای روزانه به کارمون بیان. ما باور داریم سلامت روان و رشد حرفهای، از هم جدا نیستن. هموار کنار توست؛ برای عبور از ناهمواریهای ذهنیای مثل Curse of Knowledge.
