وقتی گفتن هم فایده نداره
تا حالا شده وسط یه موقعیت سخت، با خودت بگی: «ولش کن، بگم که چی بشه؟» شاید یه بار دوتا گفتی و کسی نشنید. یا گفتی و وضعیت بدتر شد. کمکم یاد گرفتی خودتو ساکت کنی. دیگه نه توی جلسهها چیزی میگی، نه موقع بحثهای تیمی، نه حتی وقتی از چیزی ناراحتی. فقط یه حس خستگی میمونه. یه جور بیحوصلگی مزمن برای گفتوگو. نه اینکه نخوای بهتر شه، فقط دیگه باور نداری گفتن کمکی میکنه.
صدات رو قورت بده تا درد نکشه
این حالت، فقط یه عادت رفتاری نیست. ریشهی روانی داره. توی روانشناسی بهش میگن "درماندگی آموختهشده" یا Learned Helplessness. این مفهوم اولینبار در آزمایشهایی روی حیوانات مطرح شد: وقتی موجودات در معرض تجربههای پیدرپی ناکامی قرار میگیرن، حتی وقتی امکان رهایی براشون فراهمه، دیگه تلاشی نمیکنن. چون باورشون رو نسبت به تاثیرگذاریشون از دست دادن.
توی زندگی ما، این میتونه از دوران کودکی شروع بشه. وقتی ابراز احساس، با سکوت یا سرزنش جواب گرفته. یا وقتی شرایط اطراف اونقدر نامطمئن بوده که یاد گرفتیم صدای بلند داشتن، امنیت نمیاره. گفتمان رایجش اینه: «صدا درنیار تا اوضاع بدتر نشه». و ما اینو یاد گرفتیم، نهادینه کردیم، و با خودمون آوردیم تو بزرگسالی و محیط کار.
ساختن فضای امن برای شنیدهشدن
برای عبور از این ناهمواری ذهنی، نیاز به بازسازی یه چیز داریم: احساس امنیت.
مدلی که توی محیطهای کاری دنیا برای این موضوع پیشنهاد میشه، مفهوم "ایمنی روانی" یا Psychological Safety هست. این مفهوم توسط Amy Edmondson مطرح شده و میگه افراد زمانی بهترین عملکرد رو دارن که احساس کنن میتونن بدون ترس از تمسخر، تنبیه یا نادیدهگرفتهشدن، ایدهها، سوالات یا احساساتشون رو بیان کنن.
حالا این مدل رو بیار تو زندگی روزمرهات. اگه محیط اطرافت امن نیست، از خودت شروع کن:
تمرین ساده:
هر شب قبل خواب، این سه سوال رو بنویس:
۱. امروز کجا میخواستم چیزی بگم ولی نگفتم؟ چرا؟
۲. چه حسی پشت اون سکوت بود؟ (مثلاً ترس، خجالت، بیتفاوتی...)
۳. فردا اگه همون موقعیت پیش بیاد، چی میخوام متفاوت انجام بدم؟
این تمرین باعث میشه کمکم صدای خودت رو دوباره بشنوی. و وقتی صدای خودت برات آشنا و امن شد، آمادگی شنیدهشدن هم برمیگرده.
شنیدهشدن، از درون خودت شروع میشه
ما همیشه فرصت عادلانهای برای بیان احساسات نداشتیم. گاهی تو صف خرید، گاهی تو جلسه کاری، یا حتی کنار کسی که دوستش داریم، سکوت کردیم. ولی این سکوت اگه زیاد بشه، صدامون رو از خودمون هم میگیره. شاید کامل حل نشه، ولی میشه کمکم شروع کرد. هموار اینجاست تا در مسیر بازیابی امنیت روانی، همراهت باشه.
هموار، فقط فضای کار نیست
هموار فقط میز و اینترنت و دیوارهای رنگی نیست. اینجا جاییه برای تمرین مهارتهایی که توی هیچ کارگاه رسمیای یاد نمیدن: مثل گفتوگو، خودآگاهی، و مواجهه با ناهمواریهای ذهنی. ما باور داریم برای رشد حرفهای، اول باید ذهنمون رو از ناهمواریها عبور بدیم. هموار، رفیق راه تو در این عبوره.
