۱.وقتی بار همه اشتباه‌ها را به دوش می‌کشی

تا حالا شده احساس کنی همه چیز به تو بستگی دارد؟ اگه پروژه‌ای خوب پیش نره، تقصیر توئه. اگر کسی ناراحت شد، تو مقصری. اگر نتیجه‌ای نگرفتی، خودت اشتباه کردی. این حس سنگینِ همیشه مقصر بودن، تنها نیستی—خیلی‌ها این تجربه رو دارند، به‌خصوص در فضاهای کاری که فشار و مسئولیت زیاد است. بیایید با هم نگاهی بیندازیم به تله‌ای روانی که در پسِ

این احساس قرار دارد: تله تنبیه.

۲. تله تنبیه چیست و از کجا می‌آید؟

تله تنبیه (Punitive Schema) یکی از الگوهای ناسازگار اولیه است که معمولاً در دوران کودکی شکل می‌گیرد. این تله باعث می‌شود فرد به‌طور ناخودآگاه باور داشته باشد که باید بابت اشتباهاتش سخت مجازات شود؛ حتی اگر اشتباهات کوچکی باشند یا اصلاً تقصیر او نباشند.
این تله اغلب ریشه در تجربه‌ی کودک در محیط‌هایی دارد که والدین یا مراقبان با سخت‌گیری زیاد، سرزنش، یا تنبیه کلامی و بدنی همراه بوده‌اند. کودک یاد می‌گیرد که «اشتباه = مستحق مجازات».

۳. تأثیر تله تنبیه در مسیر شغلی و همکاری تیمی

در فضای کار، این تله می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد:

افزایش اضطراب و فرسودگی: چون فرد همیشه نگران اشتباه کردن و عواقب آن است.

کاهش خلاقیت: ترس از اشتباه، مانع نوآوری و تجربه‌گرایی می‌شود.

مشکل در مدیریت و رهبری تیم: فردی که خود را بیش از حد سرزنش می‌کند، ممکن است به دیگران هم با نگاه تنبیهی برخورد کند.

ایجاد روابط ناسالم کاری: دائماً مسئولیت احساسات یا شکست‌های دیگران را به عهده گرفتن، باعث از بین رفتن مرزهای حرفه‌ای می‌شود.

۴. نشانه‌های تله تنبیه در زندگی روزمره

گفتن جمله‌هایی مثل: «اشتباه کردم، پس باید تاوان بدم.»

احساس گناه شدید حتی برای اشتباهات کوچک

تمایل به مجازات کردن خود (مثلاً با کار زیاد، محروم کردن خود از لذت‌ها، یا خودسرزنشی مداوم)

ناتوانی در بخشیدن خود

حساسیت شدید به انتقاد

۵. چطور با تله تنبیه روبه‌رو شویم؟ (تمرین‌ها و راهکارها)

1. بازشناسی گفت‌وگوی درونی

صدای درونی‌ات را بشناس. آیا بیش از حد سرزنش‌گر است؟ سعی کن این صدا را با صدایی همدلانه جایگزین کنی.

2. تمرین خودبخشی

برای اشتباهاتت، با خودت مثل یک دوست رفتار کن. یاد بگیر به جای سرزنش، از اشتباهاتت درس بگیری.

3. بررسی واقعیت‌ها

وقتی حس کردی تقصیر همه چیز با توست، از خودت بپرس: «واقعاً چقدر از این موضوع تحت کنترل من بوده؟»

4. گفت‌وگو با افراد امن

احساس گناه یا مسئولیت بیش‌ازحد را با کسی که به او اعتماد داری، در میان بگذار. گاهی شنیده شدن، قدمی برای رهایی است.

5. استفاده از فضای حمایتی مثل فضای کار اشتراکی هموار

هم‌نشینی با آدم‌هایی که ذهنیتی باز و رشد‌یافته دارند، بهت کمک می‌کنه به تدریج نگاهت رو به خودت اصلاح کنی.

۶. پرسشنامه سنجش شدت تله تنبیه (نسخه ساده‌شده YSQ)

تست تله ی روانی تنبیه گری

جهت شروع تست روی کلمه ( "لینک" ) کلیک کنید

۷. نتیجه‌گیری: اجازه بده اشتباه کنی، بدون اینکه مجازات شی

آگاهی از تله تنبیه، نقطه‌ی شروعیه برای ساختن رابطه‌ای سالم‌تر با خودمون. تو برای اشتباهاتت، مستحق یادگیری هستی، نه تنبیه. فضای کار اشتراکی هموار فقط یه میز کار نیست، بستریه برای رشد روانی، رهایی از تله‌ها، و پیدا کردن حمایت انسانی.
برای آشنایی بیشتر با تله‌های ذهنی، به وبلاگ هموار سر بزن یا به کانال تلگرام هموار بپیوند تا در مسیر رشد، تنها نباشی.

سوالات متداول

1. چرا همیشه خودم را مقصر می‌دانم؟ آیا این نشانه تله تنبیه است؟
بله، در تله تنبیه فرد خود را شایسته مجازات می‌داند و مدام دنبال مقصر (اغلب خودش) می‌گردد، حتی وقتی اشتباهی نکرده است.

2. تله تنبیه چگونه بر روابط شغلی و شخصی ما تأثیر می‌گذارد؟
باعث می‌شود بیش از حد خودانتقادگر باشیم، اعتماد به‌نفس را پایین بیاوریم و مسئولیت‌ کار دیگران را هم بر دوش بکشیم.

3. راهکارهای رهایی از احساس گناه و تله تنبیه چیست؟
تمرین بخشش خود، گفت‌وگوی درونی مثبت و بازبینی منصفانه عملکرد می‌تواند کمک‌کننده باشد.